Het is stille zaterdag als ik start met dit artikel te schrijven, de dag voor Paaszondag. “Stil” vanwege het christelijke paasverhaal maar dit jaar ook omdat corona ons land heeft stil gelegd en daarmee ook het voetbal. Dus geen uitwedstrijd PSV-Sparta met vrij vervoer zoals Wim Duiverman, bestuurslid van de supportersvereniging, me trots appte ruim een maand geleden.
De voetbalmedia zijn druk met berichtgeving over de standpunten of de competitie 2019/2020 wel of niet hervat moet worden, al dan niet zonder publiek. Voor het gemak gaat men ervan uit dat de overheid vanaf mei de hervatting van trainingen en vanaf 19 juni de competitie (in welke vorm dan ook en zonder 1,5 meter afstand te houden) weer toestaat. Mijn kolom gaat over de (financiële) gevolgen van corona voor het betaald voetbal in Nederland en Sparta in het bijzonder.
TV-gelden niet zo belangrijk voor Sparta
In de topcompetities in Engeland, Duitsland, Spanje en Italië halen de voetbalclubs hun inkomsten vooral uit tv-gelden (bron KPMG). In de Premier League gaat het dit seizoen om heel veel miljarden aan tv-geld, ruim 3 miljard euro en daarmee 59% van de inkomsten van de Engelse clubs. Hetzelfde geldt voor de Italiaanse (58%) en Spaanse (52%) clubs. Als een kwart (of zelfs een derde in het geval van Italië) van de wedstrijden niet wordt gespeeld en het daarbij behorende tv-geld niet wordt uitgekeerd gaan er zeker clubs failliet. Vandaar dat clubs en de bonden daar massaal inzetten op het uitspelen van de competitie om de tv-gelden binnen te hengelen. De Premier Leagueclubs loopt anders naar schatting £ 762 miljoen (€ 867 miljoen) mis.
In Nederland is de situatie anders. De tv-gelden voor de Eredivisie bedragen dit seizoen € 79,5 miljoen. Sparta krijgt daarvan ‘slechts’ 2,65% (€ 2,0 miljoen). Lees mijn eerdere ITWM-artikel over een rechtvaardige verdeling van de tv-gelden in Nederland. FOX moet in Nederland nog € 18,7 miljoen uitkeren (het deel m.b.t. 8 van de 34 competitieronden). Maar zolang FOX elke maand de abonnementsgelden blijft incasseren van haar abonnees zal FOX, toch wel uitkeren? Anders verdient FOX aan corona (minder incidentele kosten voor wedstrijdregistratie, verslaglegging e.d. maar wel maandelijks geld van abonnees incasseren).
Wedstrijdbaten en overig
De opbrengsten van seizoenskaarten, losse toegangsbewijzen en de horeca op wedstrijddagen zijn in de Eredivisie goed voor 24% van de inkomsten in de Eredivisie. In de begroting en jaarverslagen van Sparta is dit op een andere manier verantwoord. Sparta heeft vermoedelijk rekening gehouden dit seizoen met circa € 1,5 mln aan opbrengsten van kaartverkoop, zo’n 14% van de netto-omzet
Deze opbrengsten zijn dit seizoen grotendeels al gerealiseerd vanwege de verkoop van 8.000 seizoenskaarten aan de start van de competitie.
Daarnaast heeft Sparta nog overige opbrengsten uit o.a. horeca, merchandising, huurinkomsten, samenwerkingsverbanden, de zogenaamde solidarity payments en andere bronnen. Ik schaar deze voor het gemak ook onder de wedstrijdbaten.
De KNVB heeft het plan de competitie op 19 juni weer te hervatten, al dan niet met publiek. Ik ben geen viroloog maar ik ben niet zo overtuigd als de KNVB dat dat kan. Ik ga er maar van uit dat het zonder publiek wordt. Dan worden er natuurlijk bierverkopen misgelopen en wat losse kaartverkoop (Sparta – Feyenoord was al uitverkocht voordat de wedstrijd werd afgelast). Als echte supporters gaan de seizoenkaarthouders natuurlijk geen geld terugvragen voor de vier misgelopen thuiswedstrijden (toch medesupporters?). In het geval dat de resterende wedstrijden zonder publiek worden gespeeld zou het wel een leuke geste van de clubs kunnen zijn dat seizoenkaarthouders gratis de wedstrijd op FOX kunnen bekijken (zonder publiek op de tribune vind ik wedstrijden op tv overigens lang niet zo boeiend).
Sponsors en commercie superbelangrijk
Veel belangrijker voor Sparta en de Eredivisieclubs zijn de inkomsten van sponsors. De commerciële opbrengsten bedragen bij de Eredivisieclubs maar liefst 58% van de inkomsten. Op basis van de laatste jaarverslagen verwacht ik dat de sponsor- en commercieopbrengsten bij Sparta circa 5,2 miljoen (47%) bedragen. De sponsorbedragen zullen deze competitie hopelijk al grotendeels zijn gerealiseerd.
Aan de hand van deze informatie heb ik een grafiek gemaakt hoe Sparta haar (geschatte) inkomsten weet te realiseren. Duidelijk zichtbaar is dat in de Premier League de tv-gelden dominant zijn. In de Eredivisie zijn de sponsors en commerciële opbrengsten superbelangrijk. Sparta haalt in vergelijking met de meeste Eredivisieclubs relatief meer omzet binnen met baten op wedstrijddagen.
Een belangrijke indicator van de financiële positie is het eigen vermogen: het verschil tussen de waarde van de bezittingen en de schulden. Ik heb het eigen vermogen op 30 juni 2019 opgezocht in de jaarverslagen van 34 BVO’s. TOP Oss, Telstar en Go Ahead Eagles publiceren geen jaarrekening op hun site en willen die ook niet aan mij verstrekken (dat zegt waarschijnlijk al genoeg over de financiële positie van die clubs). De vier Jong elftallen hebben geen eigen, aparte jaarrekening.
Van de 34 BVO’s zijn er 21 met een positief eigen vermogen en 13 met een negatief eigen vermogen. Als je naar de Keukenkampioendivisie kijkt is de financiële positie niet best: van de door mij bekeken jaarverslagen van 13 KKD-clubs hebben er maar liefst 10 een negatief eigen vermogen! FC Den Bosch (€ -/- 1,5 miljoen), FC Dordrecht (€-1,6 miljoen) en NEC (€ -/- 3,6 miljoen) voeren dit negatieve ranglijstje aan. Alleen Almere City, NAC en MVV hadden op 30 juni 2019 een positief eigen vermogen. De gevolgen van de corona-crisis kunnen in de KKD maar moeilijk worden opgevangen.
De Eredivisieclubs staan er qua eigen vermogen duidelijk beter voor. In totaal beschikken deze clubs over een eigen vermogen van € 377 miljoen. De verdeling over de 18 clubs is echter zeer scheef zoals blijkt uit onderstaande grafiek:
Ajax heeft een enorm eigen vermogen van maar liefst € 210 miljoen! Dit hebben de Amsterdammers weten te realiseren door successen te vieren in de zeer lucratieve Champions League en door transferinkomsten. Het gepresenteerde eigen vermogen is nog exclusief de mega verkoopopbrengst van Matthijs de Ligt aan Juventus afgelopen zomer. Clubs die ook wat vet op de botten hebben zijn PSV, AZ, Feyenoord maar ook FC Gemeente Enschede! Die laatste club heeft een eigen vermogen van € 13,9 miljoen. Sparta staat er fors minder goed voor. Sparta heeft een eigen vermogen van € 3,0 miljoen.
Drie clubs hebben een negatief eigen vermogen: Fortuna (€ -/- 2,6 miljoen), ADO (€ -/- 3,8 miljoen) en FC Utrecht (€ -/- 7,8 miljoen). Deze clubs draaien structureel met verlies wat wordt opgevangen door een rijke eigenaar of suikeroom. De vraag is natuurlijk wel of die eigenaar door de economische crisis dat kan blijven doen.
Eventueel mis te lopen omzet
Als de competitie niet wordt hervat en FOX besluit de resterende tv-gelden niet uit te keren dan loopt Sparta € 470.000 aan tv-geld mis. Daarbovenop komen de misgelopen wedstrijdopbrengsten van losse kaartverkoop van de vier thuiswedstrijden. Ik schat die op circa € 0,1 miljoen. Als de seizoenskaarten ook moeten worden terugbetaald loopt de rekening op met nog eens € 0,4 miljoen. Daarnaast loopt Sparta verkopen mis van horeca, merchandising en dergelijke.
De sponsoropbrengsten zullen grotendeels gerealiseerd zijn, maar wie weet zijn er sponsors die de laatste termijn niet meer kunnen of willen betalen of hun sponsorbijdrage terugeisen. Al met al kan Sparta zo’n € 2 miljoen aan omzet mislopen.
Een financieel gelukje: de transfers Dervisoglu, Veldwijk en Ache
Sparta geeft al jaren meer uit dan aan omzet via tv-gelden, sponsors en wedstrijdbaten binnenkomt. Sparta overleeft financieel al jaren op transfervergoedingen van haar (oud-)spelers. De laatste twee seizoen bedroegen die transferopbrengsten per saldo € 4,7 en € 2,7 miljoen. Deze vergoedingen compenseren normaliter het operationele verlies wat dit seizoen door de corona-maatregelen hoger gaat uitvallen dan was voorzien. Het is dus van financieel belang dat Sparta transfers weet te realiseren.
Volgens transfermarkt.nl is de waarde van spelers door de economische crisis afgenomen met 20%. Het is daarom een gelukje dat Henk van Stee midden in het seizoen reeds drie spelers heeft verkocht. De transferopbrengst van Dervisoglu, Veldwijk en Ache schat ik op basis van gegevens op transfermarkt.nl op € 4,3 miljoen bruto. Hier gaan nog allerlei vergoedingen vanaf. Als Sparta Dervisoglu en Ache pas in de komende zomer had kunnen verkopen was de opbrengst van deze twee spelers circa 20% lager geweest. Dat scheelt toch alweer € 0,8 miljoen.
Prognose voor het seizoen 2020/2021
Als het seizoen medio augustus (hopelijk) van start gaat zal het huishoudboekje er flink anders uitzien.
Het grote vraagteken in het komende seizoen zijn de sponsoropbrengsten. Nu nog goed voor 47% van de netto-omzet bij Sparta. Sportmarketeer en commissaris van de Keukenkampioendivisie Bob van Oosterhout verwacht dat de sponsorinkomsten met 35% gaan afnemen omdat sponsors zo hard geraakt zijn door de economische crisis dat ze niet meer kunnen sponsoren of het niet meer durven omdat de toekomst ongewis is. De voorzitter van PEC Zwolle heeft al gewaarschuwd voor zwaar weer. Hij verwacht € 2 miljoen minder opbrengsten aan sponsoring en commercie. De hoofdsponsor Molencaten (recreatieparken) heeft het financieel zwaar en moet misschien wel afhaken. Dat geldt mogelijk ook voor andere hoofdsponsors zoals het zwaar getroffen Droomparken (Feyenoord) en Burgers Zoo (Vitesse).
Als de 1,5 meter samenleving lang in stand moet worden gehouden gaat Sparta naast de commerciële opbrengsten ook veel wedstrijdbaten mislopen. Mogelijk kan de tribune maar voor een kwart of een derde worden gevuld met supporters omdat we allemaal afstand tot elkaar moeten houden want bij het luidkeels zingen van de Sparta Marsch is er natuurlijk een vergrote kans op besmettingsgevaar.
Snijden in de kosten
Sparta heeft de afgelopen jaren ingezet om Het Kasteel in eigendom te krijgen. Sparta draait dus op voor alle huisvestingskosten. De meeste clubs huren het stadion van de gemeente of een private eigenaar.
Die clubs kunnen dus huurverlaging vragen. Onlangs heeft NEC uitstel van betaling gevraagd aan de gemeente Nijmegen voor de maandelijkse huur van De Goffert en het trainingscomplex (€ 658.000 op jaarbasis) en gekregen. NAC heeft verlaging van de huur van € 985.000 gevraagd aan de gemeente Breda (tip voor FC Gemeente Enschede, vraag alvast huurverlaging aan!).
Sparta kan als eigenaar van haar eigen stadion geen huurverlaging vragen. Dat is jammer, maar niks aan te doen. Sparta kan overwegen om in gesprek te gaan met de verstrekkers van de leningen om uitstel van betaling van rente en aflossing of op zoek te gaan naar een koper van het stadion. Maar wie wil op dit moment een voetbalstadion kopen? De gemeente? Er zit voor Sparta waarschijnlijk niks anders op dan te snijden in de kosten.
De grootste post op de begroting van voetbalclubs zijn de salarissen van spelers en technische staf. In Spanje, Italië en Engeland wordt al weken gesproken over salariskortingen voor spelers en staf. Bayern München kort 20%, Real Madrid 20% en FC Barcelona zou maar liefst 70% korten. Volgens voetbalprimeur.nl hebben de clubs in de Serie A besloten dat ze vier maandsalarissen inhouden als er dit seizoen niet meer gespeeld wordt. Mocht de competitie wél hervat worden, dan leveren spelers twee maandsalarissen in. Heart of Midlothian, een Schotse eredivisieclub die eigendom is van de fans en uit principe geen private eigenaar wil, ontvangt net als de meeste Eredivisieclubs de meeste omzet van sponsors en kaartverkoop. Nu het financieel zo slecht gaat heeft de voorzitter van deze club de spelers gevraagd om 30% van het salaris in te leveren.
In Nederland heeft de regering de Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) afgekondigd. Organisaties kunnen een beroep doen op financiële ondersteuning tijdens de coronacrisis als er in de periode maart-mei een omzetverlies optreedt van 20% of meer. Dat is het geval bij Sparta. Aanvragers van de NOW hebben de verplichting om géén ontslag aan te vragen voor werknemers op grond van bedrijfseconomische redenen gedurende de periode van de tegemoetkoming. Daarnaast moet het loon worden doorbetaald ook al worden niet alle loonkosten via de regeling vergoedt. Het is nog niet duidelijk of de NOW na mei wordt verlengd.
Ook Sparta zal er niet aan ontkomen om misschien dit seizoen en mogelijk ook volgend seizoen de salarisbudgetten van spelers en ander personeel naar beneden bij te stellen. Geen fijne tijd voor onze club. Ik sluit daarom af met: Bij voor- of tegenspoed Rood-wit gaat nooit verloren! Sparta gaat niet verloren als wij allen onze seizoenskaart verlengen, ook al kun je mogelijk niet naar alle thuiswedstrijden vanwege de 1,5 meter samenleving.